З мэтай каланізацыі краін Усходняй Еўропы, знішчэння і закабалення яе насельніцтва фашысцкай Германіяй у поўнай адпаведнасці з палітычнымі ўстаноўкамі Гітлера быў распрацаваны Генеральны план «Ост». У аснову плана легла расавая чалавеканенавісніцкая тэорыя, збудаваная ў ранг дзяржаўнай палітыкі, так званая "Новая тэрытарыяльная палітыка" гітлераўскай Германіі.
Сапраўдныя маштабы генацыду беларускага народа, закладзеныя ў Генеральным плане "Ост", можна выразна ўбачыць праз прызму тых дакументаў, у якіх захаваліся ацэнкі палажэнняў плана, зробленыя гітлераўскімі функцыянерамі.
Галоўны ініцыятар плана "Оcт" Гімлер 16 верасня 1942 г. на нарадзе вышэйшых камандзіраў СС і паліцыі ў сваёй палявой стаўцы" Хегевальд «наступным чынам вызначаў лёс акупаваных беларускіх зямель: «Мы (Германія) павінны германізаваць і засяліць Беларусь».
Падчас вайны ў адпаведнасці з устаноўкамі плана "Ост" нацысцкія структуры распрацоўвалі кароткатэрміновыя праграмы па знішчэнні беларускага насельніцтва. Сярод трафейных нямецкіх дакументаў у Цэнтральным дзяржаўным гістарычным архіве Латвійскай ССР (Фонд 69, оп. 1а, Д. 3, л. 167) выяўлена карта германскай каланізацыі Прыбалтыкі і Беларусі. На гэтым сакрэтным дакуменце ад 17 лістапада 1942 г. маецца штамп " Рэйхскамісарыят Остланд. Аддзел ІІ. Тэрыторыя». Згодна з картай-схемай і дадаткам да аднаго з варыянтаў (чатырохгадовага) плана, Беларусь ад заходняй мяжы да лініі Гродна-Слонім, паўднёвую частку Брэсцкай вобласці, раёны Пінска, Мазыра і астатнюю частку Палесся па лініі Пружаны, Ганцавічы, Парычы, Рэчыца меркавалася цалкам ачысціць ад мясцовага насельніцтва і пасяліць там толькі нямецкіх каланістаў. На карце пазначана тэрыторыя для паселішчы каланістаў, нанесеныя запланаваныя апорныя пункты, новыя шляхі паведамленняў. Зыходзячы з інфармацыі, якая маецца на карце, паказана колькасць насельніцтва, якое меркавалася пакінуць у гарадах для абслугоўвання каланістаў. Так, у Менску вызначалася пасяліць 50 тыс. каланістаў і для іх абслугоўвання пакінуць 100 тыс. мясцовых жыхароў, У Гомелі – адпаведна 30 тыс. і 50 тыс., у Магілёве – 20 тыс. і 50 тыс., у Віцебску-20 тыс. і 40 тыс. і т.д. фотакопія картысхемы маецца ў фондах Беларускага дзяржаўнага музея Вялікай Айчыннай вайны.
З мэтай рэалізацыі дакумента пад назвай "некаторыя меркаванні рэйхсфюрэра СС Гімлера аб звароце з мясцовым насельніцтвам усходніх абласцей" яшчэ да нападу на СССР было выдадзена мноства дакументаў-загадаў, распараджэнняў, інструкцый, беспрэцэдэнтных па сваёй бесчалавечнасці і жорсткасці.
Фактычна гэтыя і шэраг іншых дакументаў ўзводзілі зверствы ў адносінах да мясцовага насельніцтва ў ранг дзяржаўнай палітыкі гітлераўскай Германіі і вызвалялі германскіх вайскоўцаў ад адказнасці за злачынствы.
Рэгіянальнымі грамадскімі сферамі ўлады з'яўляліся райхскамісарыят. План іх стварэння быў падрыхтаваны Розенбергам ў супрацоўніцтве з МЗС Германіі яшчэ ў траўні 1941 г. ва ўказе Гітлера ад 17 ліпеня 1941 г. «аб паліцэйскай ахове акупаваных усходніх абласцей» было вызначана, што ўся паліцэйская ўлада на акупаванай тэрыторыі засяроджвалася ў руках рэйхсфюрэра СС Гімлера. Згодна з указам, Гімлер накіроўваў не толькі дзейнасць СС і паліцыі, але і атрымаў неабмежаваныя паўнамоцтвы ў правядзенні палітыкі каланізацыі і масавага знішчэння насельніцтва, што і было ў аснове плана «Ост». Да стварэння органаў нямецкага акупацыйнага грамадзянскага кіравання паліцэйскую ўладу на тэрыторыі Беларусі ўзначальваў вышэйшы камандуючы СС і паліцыі групы армій "Цэнтр" Бах-Зелеўскі і шэф айнзатцгрупы "Б" Артур Небе.
У сувязі з хуткім прасоўваннем нямецкіх войскаў на ўсход, вялікай колькасцю ваеннапалонных, неабходнасцю праверкі працаздольнага мужчынскага насельніцтва нацысты сталі паскорана ствараць сістэму спецыяльных лагераў для збору ваеннапалонных і ізаляцыі «варожых элементаў». Сотні тысяч людзей сталі вязнямі больш за 260 канцлагераў, створаных на тэрыторыі Беларусі. Лагеры былі асноўным сродкам ажыццяўлення генацыду. На нарадзе ў стаўцы 16 ліпеня 1941 г. Гітлер загадаў не разглядаць як салдат-франтавікоў ўсіх савецкіх ваеннапалонных і бязлітасна іх знішчыць.
Адзін з такіх лагераў па распараджэнні камандуючага 4-й арміяй г. Клюге быў створаны ўжо ў пачатку ліпеня 1941 г. паблізу Мінска ў Драздах. Каля 140 тыс. чалавек вайскоўцаў, а таксама грамадзянскага мужчынскага насельніцтва Менска на падставе перарэгістрацыі нацысты загналі за калючы дрот. Гітлераўскі чыноўнік Дорш дакладваў рэйхсміністру Розенбергу, што ў гэтым лагеры палонныя загнаныя ў цесную прастору і ледзь могуць паварушыцца, а агнястрэльную зброю ахова лагера ўжывала бесперапынна і бязлітасна.
25 ліпеня 1941 г. у в.Калбасіно Гродзенскага раёна пачалося будаўніцтва шталага №353 для масавага знішчэння мірных савецкіх грамадзян і ваеннапалонных. Тэрыторыя 50 га была абнесеная калючым дротам, вакол былі пастаўленыя кулямётныя вышкі. Зняволеных утрымлівалі ў 96 зямлянках і кармілі адходамі. У лагеры пастаянна знаходзілася каля 36 тыс.чалавек. Штодня ад катаванняў і голаду паміралі сотні зняволеных. За час існавання лагера ў ім было знішчана да 18 тыс.чалавек.
Масавы крывавы тэрор ажыццяўлялі войскі СС (ахоўныя атрады) і СА (штурмавыя атрады), паліцыя бяспекі і служба бяспекі СД, ГФП (таемная палявая паліцыя), ахоўная паліцыя, паліцыя падтрымання парадку, крымінальная паліцыя, контрвыведніцкія органы «Абвера», жандармерыя, спецыяльныя паліцэйскія падраздзяленні, узброеныя сілы вермахта, ахоўныя дывізіі. У цэлым у 1941-1942 гг. нямецка-фашысцкі акупацыйны апарат, сфармаваны нацыстамі ў Беларусі, абапіраўся на ваеннапаліцэйскія сілы колькасцю каля 160 тыс. чал., не лічачы частак, якія прыцягвалі ў шэрагу выпадкаў з фронту для барацьбы з партызанамі.
У адпаведнасці з загадам Гітлера ад 27.06.1941 г., акупацыйным уладам забаранялася займацца судаводствам і ставілася задача наводзіць страх на насельніцтва разнастайнымі сродкамі. З членаў СС, СА, СД, ГФП, гестапа, крымінальнай і ахоўнай паліцыі былі створаны асаблівыя аператыўныя групы (айнзатцгруппы). Перад імі ставілася задача скарачэння колькасці насельніцтва шляхам масавага знішчэння, перш за ўсё правядзення зачысткі захопленай тэрыторыі ад савецкіх партыйных і камсамольскіх работнікаў, актыву, супрацоўнікаў НКУС, габрэяў, а таксама барацьбы з праявамі антыгерманскай дзейнасці і інш. на акупаванай тэрыторыі Беларусі зверствавала спецыяльная аператыўная група "Б", якая паведаміла ў справаздачы за кастрычнік 1941 г. аб ліквідацыі 37 180 чалавек. Усяго да 15.12.1942 г. айнзатцгруппа "Б" знішчыла 134298 чалавек. У канцы 1942 г. гэтыя асаблівыя аператыўныя групы былі фармальна ліквідаваныя, увайшоўшы ў склад тылавых войскаў.
Ажыццяўляючы сваю злачынную палітыку генацыду на тэрыторыі Беларусі, гітлераўцы з першых дзён акупацыі разгарнулі крывавы тэрор супраць габрэйскага насельніцтва. Для масавага знішчэння габрэяў нацысты стваралі гета-спецыяльна адведзеныя раёны ў населеных пунктах. 19 ліпеня 1941 г. распараджэннем палявога каменданта гета было створана ў Мінску. На працягу пяці сутак з часу апублікавання распараджэння ўсё габрэйскае насельніцтва горада абавязана было перасяліцца ў адведзены раён. Тут на невялікай тэрыторыі нацысты сабралі 100 тыс.чалавек. Усяго на акупаванай тэрыторыі нацысты стварылі каля 70 гета. Акрамя Мінскага (найбуйнейшага на акупаванай тэрыторыі Беларусі), гета існавалі ў Брэсце, Гомелі, Гродне, Магілёве, Барысаве, Полацку, Жлобіне і інш.
За гады акупацыі нацысты здзяйснялі на тэрыторыі Беларусі масавае і зверскае знішчэнне людзей, варварскае разбурэнне матэрыяльных, культурных і навуковых каштоўнасцяў.
Такім чынам, дзеянні германскіх акупантаў на ўсходзе, у тым ліку і на тэрыторыі Беларусі, былі загадзя абдуманыя, затым распрацаваны ў такіх дакументах, як генеральны план «Ост», «Інструкцыя аб асаблівых галінах да дырэктывы № 21 (план «Барбароса»)», зацверджанай 13 мая 1941 г., распараджэнне «аб ваеннай падсуднасці ў раёне «Барбароса» і асаблівых паўнамоцтвах войскаў» ад 13 мая 1941 г., «дванаццаць запаведзяў паводзін немцаў на ўсходзе і іх зварот з рускімі» ад 1 чэрвеня 1941 г. фактычна гэтыя і шэраг іншых дакументаў вызвалялі германскіх вайскоўцаў ад адказнасці за злачынствы і ўзводзілі зверствы ў адносінах да мясцовага насельніцтва ў ранг дзяржаўнай палітыкі гітлераўскай Германіі.
На захопленай тэрыторыі БССР фашысты ўсталявалі так званы "новы парадак" - жорсткі каланіяльны рэжым беззаконня, гвалту, рабавання і крывавага тэрору. Акупацыйны рэжым пераследваў наступныя мэты: поўнае заняволенне і рабаванне беларускага народа, зверскае вынішчэньне насельніцтва. Гэты рэжым ажыццяўляўся створанай гітлераўцамі адміністрацыяй, адмысловымі службамі СД (служба бяспекі), СС (ахоўныя атрады), гестапа (дзяржаўная таемная паліцыя), вайскоўцамі ахоўных і рэгулярных войскаў.
З мэтай эфектыўнага ажыццяўлення сваіх злачынных планаў і ліквідацыі нацыянальнай дзяржаўнасці акупанты раздзялілі тэрыторыю Беларусі і ўвялі адміністратыўны падзел, які ўключаў тылавы раён групы армій "Цэнтр" або так званую "вобласць армейскага тылу". Сюды ўваходзілі тэрыторыя Віцебскай, Магілёўскай, большай часткі Гомельскай, усходнія раёны Мінскай і Палескай абласцей. Паўднёвыя раёны Гомельскай і Брэсцкай, амаль цалкам Палеская і большасць раёнаў Пінскай абласцей разам з адміністрацыйнымі цэнтрамі Мазыр, Пінск, Брэст былі далучаныя да рэйхкамісарыяту «Украіна» і былі размеркаваныя паміж генеральнымі акругамі «Валынь-Падолле» і «Жытомір». Мяжа праходзіла ў 20 км на поўнач ад чыгункі Брэст – Гомель. Беластоцкую і паўночную частку Берасцейскай акупанты ўключылі ў склад правінцыі Усходняя Прусія (акруга «Беласток»). Паўночна-заходнія раёны Вілейскай вобласці былі аднесены да генеральнай акругі «Літва». Астатняя пасля такога раздзялення тэрыторыя была названая генеральнай акругай «Беларусь» і падзелена на 10 акруг (гебітов).
На акупаванай тэрыторыі нямецкія захопнікі праводзілі загадзя спланаванае рабаванне беларускага народа. Для гэтага былі заснаваны такія арганізацыі, як цэнтральнае Гандлёвае Таварыства Усход (ЦТУ), пасады разнастайных фюрэраў, упаўнаважаных, інспектараў і іншых «спецыялістаў» па эканоміцы.
Раскраданне і рабаванне матэрыяльных каштоўнасцяў гітлераўцы суправаджалі варварскімі разбурэннямі. Акупанты ператварылі гарады і вёскі Беларусі ў груды руінаў. Яны спалілі, разбурылі і разрабавалі на тэрыторыі Рэспублікі 209 гарадоў і раённых цэнтраў, знішчылі 10 338 прадпрыемстваў, што склала 85 адсоткаў даваенных заводаў і фабрык, абрабавалі і спустошылі больш за 10 тыс. калгасаў, 92 саўгаса і 316 машынна-трактарных станцый. Вывезлі ў Германію 90 % станочнага і тэхнічнага абсталявання,
З варварскай жорсткасцю нацысты знішчалі культурныя і навуковыя каштоўнасці беларускага народа. Яны разбурылі Акадэмію навук БССР, Беларускі дзяржаўны ўніверсітэт і ўсе іншыя вышэйшыя навучальныя ўстановы, Навукова-даследчыя інстытуты, 7 тыс. школьных будынкаў, 2187 бальніц і амбулаторый, 2567 дзіцячых садкоў і ясляў, 219 бібліятэк.
Мэтай акупацыйнай палітыкі нацыстаў было планамернае знішчэнне насельніцтва. У адпаведнасці з планам " Ост " на Беларусі прадугледжвалася знішчыць або выселіць на ўсход, непрыдатнага з пункту гледжання гітлераўцаў з улікам так званых расавых і палітычных ацэнак. 25 % падлягалі анямечванню і выкарыстанню ў якасці сельскагаспадарчых рабоў. Напрыклад, у Мінску германскае камандаванне планавала пасяліць 50 тыс. немцаў і пакінуць для выкарыстання ў якасці працоўнай сілы 100 тыс. мясцовых жыхароў, У Гомелі – адпаведна 30 і 50 тыс. чал., Магілёве і Бабруйску м – адпаведна 20 і 50 тыс. чал., Віцебску – адпаведна 20 і 40 тыс. чал.
З мэтай масавага знішчэння былі ўжытыя масавыя расстрэлы, знішчэнне ў канцлагерах, гета, катаванні ў турмах, забойства рознымі хваробамі, выкарыстанне закладніцтва з наступным пакараннем, спаленне населеных пунктаў з жыхарамі пры правядзенні карных аперацый, смерць ад голаду і холаду.
На акупаванай тэрыторыі Беларусі нацысты стварылі больш за 260 лагераў смерці. Жорстка распраўляліся акупанты з савецкімі ваеннапалоннымі, да ліку якіх германскае камандаванне загадала адносіць "усіх, хто сустракаецца ў непасрэднай блізкасці ад месцаў ваенных дзеянняў ... усіх працаздольных мужчын ва ўзросце 16-55 гадоў". Здзекі над ваеннапалоннымі былі дзікімі і выдасканаленымі. Іх марылі голадам, ўтрымлівалі ў нечалавечых умовах, выкарыстоўвалі на самых брудных і знясільваючых працах. Найменшае прамаруджванне пры выкананні загадаў пагражала расстрэлам.
Сярод найбуйнейшых лагераў смерці і гібелі грамадзянскага насельніцтва і ваеннапалонных былі:
У Мінску і ваколіцах было 9 лагераў, у якіх знішчана больш за 400 тыс. чал.: лагер смерці Трасцянец (знішчана больш за 206,5 тыс. чал.; лагер паблізу вёскі Масюкоўшчына (больш за 80 тыс. чал.); лагер на вул. Шырокая (20 тыс. чал.);
Мінская вобласць: у шасці лагерах смерці Барысава знішчана больш за 33 тыс. чал.; Маладзечна (36 тыс. 150 чал.); Слуцк (10 тыс. чалавек).
Брэсцкая вобласць: у чатырох лагерах Брэста знішчана 34 тыс. чал.; Пінск-4 лагеры (59 тыс. 48 чал.); Бронная Гара (Больш за 30 тыс. чал.); Лясная (88 тыс. 407 чал); Калдычэва (больш за 22 тыс. чал.)
Віцебская вобласць: у Віцебску і ваколіцах у пяці лагерах смерці загінула 76 тыс. ваеннапалонных і каля 62 тыс. мірных жыхароў; у Глыбокім і ваколіцах у трох лагерах знішчана больш за 37 тыс. чал.; у Полацку было 3 лагеры, у якіх загінулі 157 тыс. чал.; у Оршы ў трох лагерах знішчана больш за 20 тыс. чал.
Гомельская вобласць: у Гомелі было 5 лагераў (знішчана больш за 105 тыс. чал); у трох лагерах Азарычы знішчана 16 тыс. 520 чал.
Гродзеншчына: у Гродне і ваколіцах было 5 лагераў (знішчана 41 тыс. 500 чал., у тым ліку ў лагеры смерці Колбасіна 18 тыс. чал.); у 3-х лагерах Ваўкавыска знішчана больш за 30 тыс. чал; у 3-х лагерах Ліды знішчана больш за 17 тыс. чал.; у 2-х лагерах Навагрудка знішчана 28 тыс. чал.
Магілёўская вобласць: у Магілёве ў 5-ці лагерах было закатавана больш за 70 тыс. чал.; у тым ліку ў лагеры Лупалава - больш за 40 тыс. чал.; у 4-х лагерах Бабруйска і яго ваколіцах знішчана 84 тыс. чал.; у 3-х лагерах Крычава знішчана больш за 18 тыс. чал.
Неад'емнай часткай нямецка-фашысцкага акупацыйнага рэжыму, найбольш радыкальным сродкам зацвярджэння і падтрымкі «новага парадку", рэалізацыі злачынных планаў германскага камандавання сталі карныя аперацыі. За 1941-1944 г. акупанты правялі на тэрыторыі Беларусі больш за 140 буйных карных аперацый. Яны ажыццяўляліся ваеннымі, ахоўнымі, паліцэйскімі і спецыяльнымі падраздзяленнямі акупантаў. Менавіта ў час буйных карных экспедыцый было спалена абсалютная большасць сеў і вёсак Беларусі. За перыяд 1941-1944 гг. захопнікі знішчылі каля 9200 вёсак і вёсак Рэспублікі, з іх 5295 падзялілі лёс Хатыні, т.е былі знішчаны разам з усім або часткай насельніцтва. З спаленых вёсак 186 так і не адрадзіліся. Па Віцебскай і Мінскай абласцях некаторыя населеныя пункты спальваліся па некалькі разоў.
На тэрыторыі Беларусі карныя аперацыі сталі праводзіцца ў першыя ваенныя месяцы і ўключалі расстрэлы, масавыя Здзекі, спаленне населеных пунктаў. Ужо з 25 па 31 чэрвеня 1941 г. падраздзяленні 322-га батальёна ажыццявілі спецыяльную карную аперацыю ў раёне Белавежскай пушчы. Усяго за тыдзень было выселена 6446 чалавек з 34 вёсак. Пры правядзенні карнай акцыі было расстраляна больш за 50 чалавек.
Найбольш маштабнай і крывавай карнай аперацыяй на тэрыторыі Беларусі ў пачатку вайны была акцыя "Прыпяцкія балоты", якая ахапіла шэраг раёнаў Брэсцкай, Пінскай, Палескай і Мінскай абласцей. Праводзілася пад выглядам барацьбы з партызанамі. За перыяд правядзення гэтай аперацыі з 19 ліпеня да 31 жніўня 1941 г. карнікамі з 162й і 252-й пяхотных дывізій, 1-й кавалерыйскай брыгады СС было спалена 18 вёсак і знішчана 13788 чалавек.
15.08.1941 г. карны атрад падпаліў цэнтр райцэнтра тураў, а затым падцягнуўшы дадатковыя сілы 700-800 чалавек здзейсніў падпаліў Турава ў пяці месцах і адначасова спаліў чатыры вёскі.
Значна актывізаваліся карнікі восенню 1941 г., што было звязана з паступленнем на акупаваную тэрыторыю распараджэнняў нацысцкай верхавіны і германскага ваеннага камандавання з патрабаваннем задушыць "камуністычны паўстанцкі рух" і канкрэтных указанняў, як "уціхамірыць" грамадзянскае насельніцтва. Гітлераўскае кіраўніцтва патрабавала праводзіць бязлітасныя застрашвалыя акцыі супраць грамадзянскага насельніцтва, вывозіць мірных жыхароў на працы ў Германію, захопліваць харчовыя рэсурсы і іншыя матэрыяльныя каштоўнасці.
У верасні-лістападзе 1941 г. вылазкі карных падраздзяленняў адбыліся на тэрыторыі Пінскай, Віцебскай, Гомельскай, Мінскай, Магілёўскай і Палескай абласцей. Па няпоўных дадзеных у гэтых аперацыях было забіта больш за 7 тысяч чалавек. акупант.
З вясны 1942 г. акупанты перайшлі да правядзення буйных карных аперацыі супраць хутка пашыраецца руху супраціву і да масавага знішчэння грамадзянскага насельніцтва. Для правядзення першай буйной карнай аперацыі "Бамберг" (20.03– 04.04. 1942) у пяці раёнах Мінскай і Палескай абласцей былі прыцягнуты тры пяхотных палка, адзін артылерыйскі полк, два асобных паліцэйскіх батальёна, кавалерыйскі эскадрон, бамбавальная эскадрылля. Падчас акцыі планавалася разграміць партызан Акцябрскалюбанскай зоны і "уціхамірыць" мясцовае насельніцтва. Карнікі здзейснілі страшнае злачынства ў дачыненні да мірнага насельніцтва. За перыяд з 1 па 5 красавіка 1942 г. Каты спалілі больш за 3600 жылых дамоў, расстралялі, павесілі і спалілі каля 5600 жыхар. Найбольш пацярпела вёска Хвойня Петрыкаўскага раёна, дзе былі забітыя 1419 чалавек.
Ужо ў чэрвені 1942 г. кіраўніцтва групы армій «Цэнтр» распрацавала план 16 буйных карных аперацый у сваім тылавым раёне, у адпаведнасці з якім акупацыйны рэжым правёў у чэрвені-жніўні 1942 г. больш за 30 буйных карных удараў.
Улетку 1942 г. карныя аперацыі былі разгорнутыя на тэрыторыі Віцебскай, Магілёўскай, Гомельскай, Мінскай, Палескай, Баранавіцкай абласцей. Асноўны ўдар наносіўся па партызанам і мірнаму насельніцтву ў тыловом раене групы армій «Цэнтр». Галоўнай мэтай акупантаў быў разгром партызанскіх зон на тэрыторыі Расонскага, Асвейскага, Чачэрскага, Аршанскага, Сенненскага, Лепельскага, Бягомльскага і іншых раёнаў.
Пры правядзенні карнай аперацыі "грыф" у другой палове жніўня 1942 г. акупанты бясчынствавалі на тэрыторыі Аршанскага і Багушэўскага раёнаў. На працягу некалькіх дзён яны забілі і замучылі 800 жанчын, старых і дзяцей, цалкам спалілі вёску Марозаўку з усімі жыхарамі, 600 чалавек сагналі на катаргу ў Германію. Асабліва зверствавалі падраздзялення 59-га армейскага корпуса. Яшчэ пры падыходзе да раёна аперацыі карнікі захапілі 310 чалавек і 81 расстралялі.
Адной з самых маштабных і крывавых карных аперацый лета-пачатку восені 1942 г. была акцыя пад кодавай назвай "балотная ліхаманка", якая ахапіла 13 раёнаў Віцебскай, Мінскай і Брэсцкай абласцей. Ад карных сіл патрабавалася дзейнічаць бязлітасна, а ўсе вёскі, якія знаходзяцца ў багністых і лясных раёнах правядзення аперацыі, падлягалі знішчэнню. У рамках гэтай экспедыцыі былі праведзены сем акцый. У выніку крывавых дзеянняў акупантаў загінулі 10013 мірных жыхароў, 1217 быў вывезены на катаргу ў Германію. Жорсткую расправу вырабілі карнікі ў вёсцы Бабровічы, дзе знішчылі 676 чалавек.
Такім чынам, з лета 1942 г. гітлераўскае камандаванне разгарнула на тэрыторыі Беларусі масавы тэрор. Маштабныя карныя аперацыі сталі праводзіцца практычна на ўсёй тэрыторыі Рэспублікі. Нягледзячы на тое, што вермахт вёў актыўную наступальную кампанію на паўднёвым крыле савецка-германскага фронту, гітлераўскае камандаванне сістэматычна накіроўвала дадатковыя сілы для разгортвання карных экспедыцый.
За верасень-лістапад 1942 г. акупанты нанеслі 19 буйных удараў па партызанах і насельніцтву. Спальваліся вёскі больш чым у 30 раёнах Беларусі, у тым ліку ў Бешанковіцкім, Сенненскім, Быхаўскім, Сіроцінскім, Горацкім, Талачынскім, Віцебскім. Па няпоўных падліках за восень 1942 г. было спалена больш за 100 вёсак, сеў і пасёлкаў.
У 1943 г. захопнікі перайшлі да правядзення буйнамаштабных карных аперацый з выкарыстаннем матарызаваных фарміраванняў, танкаў і авіяцыі і правялі 60 буйных карных экспедыцый: у Віцебскай вобласці (студзень – сакавік, травень – чэрвень, кастрычнік – лістапад, снежань); у Вілейскай (кастрычнік); Гомельскай (кастрычнік); Мінскай (травень – чэрвень, жнівень); Магілёўскай (Красавік, жнівень, кастрычнік); Палескай (студзень, ліпень – жнівень); Баранавіцкай (жнівень), Пінскай (ліпень – жнівень), Брэсцкай (верасень – кастрычнік).
Асноўны ўдар праціўніка быў накіраваны на Віцебшчыну, дзе на працягу 3-х месяцаў праводзіліся чатыры буйныя карныя аперацыі, падчас якіх нацысты замучылі і спалілі жыўцом больш за 15 000 чалавек, разграмілі і спалілі па розных ацэнках больш за 500 населеных пунктаў. Толькі ў Полацкім раёне на працягу студзеня 1943 г. карнікі спалілі 21 вёску. Падчас аперацыя "Шаравая маланка" фашысты прачасалі 169 вёсак, захапілі 3583 чалавекі. Жанчын і дзяцей, якія спрабавалі схавацца ў зямлянках, знішчалі гранатамі. Захопленых у лесе мірных жыхароў заганялі ў ацалелыя пабудовы і жыўцом спальвалі. Ахвярамі карнай аперацыі «Заяц-бяляк» па няпоўных дадзеных сталі 877 жыхароў. Некалькі вёсак былі знішчаны разам з жыхарамі.
Адна з самых крывавых карных аперацый 1943 г. - экспедыцыя «Котбус». За травень-чэрвень поўнасцю або часткова спаленая 221 вёска, знішчана 4056 жылых дамоў, расстраляна і жыўцом спалена больш за 10 000 мірных жыхароў Мінскай і Віцебскай абласцей. Так, у спаленай вёсцы гарэлы Луг загінула 576 чалавек. Акрамя таго, 3051 чалавек былі сагнаныя акупантамі на прымусовыя працы ў Нямеччыну.
Найцяжэйшыя выпрабаванні ляглі на плечы мірных жыхароў Івянецканалібоцкай партызанскай зоны ў ліпені-жніўні 1943 г., калі акупанты праводзілі карную аперацыю пад кодавай назвай "Герман". У раёне аперацыі карнікі забілі 4380 савецкіх грамадзян і 20 994 захапілі для згону ў Нямеччыну, спальвалі вёскі разам з жыхарамі.
З асенне-зімовага перыяду 1943/1944 г., калі пачалося вызваленне Беларусі, правядзенне тактыкі "выпаленай зямлі" прыняло найбольш шырокія маштабы. Да правядзення карных акцый сталі шырока прыцягвацца вайсковыя падраздзяленні, у якіх ствараліся спецыяльныя каманды падпальшчыкаў (факельшчыкаў). Гэтыя спецгрупы павінны былі пры адступленні нямецкіх войскаў праводзіць поўнае спусташэнне населеных пунктаў.
Увосень-узімку 1943 г. германскія акупанты разгарнулі некалькі буйных карных аперацый у розных рэгіёнах Беларусі. У кастрычніку – пачатку лістапада 1943 г. супраць гомельскіх і палескіх партызанскіх фарміраванняў былі паслядоўна праведзены тры маштабныя акцыі з удзелам франтавых частак. Падчас аперацый нацысты расстралялі сотні мірных жыхароў і спалілі некалькі вёсак. На Віцебшчыне падчас карнай аперацыі "Генрых" акупанты нанеслі масіраваныя ўдары па вёсках Расонскага раёна, у выніку чаго 20 з іх былі спаленыя. У акцыі «Ота» карнікі расстралялі каля 2 тысяч чалавек і спалілі больш за 10 вёсак Асвейскага і Дрысенскага раёнаў.
На працягу першай паловы 1944 г. акупацыйная палітыка генацыду і "выпаленай зямлі" на тэрыторыі Беларусі дасягнула сваёй найвышэйшай кропкі. Жахлівыя злачынствы здзейснілі нацысты ў сотнях населеных пунктаў Беларусі. Так, у вёсцы Ала Парыцкага раёна 14 студзеня 1944 г. карны атрад сагнаў у дамы з сямі навакольных населеных пунктаў. Гітлераўцы расстралялі і спалілі 1758 чалавек, у тым ліку 950 дзяцей і 508 жанчын.
Асноўныя сілы карнікаў у вясной-летам перыяд 1944 г. былі кінутыя на ліквідацыю партызанскіх зон, знішчэнне і згон у Германію мірных жыхароў, разбурэнне населеных пунктаў. Так, у карнай аперацыі "свята Вясны" (17.04-5.05. 1944) нацысты ў раёне Полацка-Лепельскай партызанскай зоны забілі 7011 чалавек і спалілі некалькі вёсак.
Масавае разбурэнне і знішчэнне населеных пунктаў Беларусі ў 1944 г. было старанна спланавана і ажыццяўлялася ў адпаведнасці з указаннямі гітлераўскага камандавання.
На працягу трох гадоў акупацыі нацысты здзейснілі на тэрыторыі Беларусі жахлівыя злачынствы. Паводле высноў надзвычайнай Дзяржаўнай камісіі па ўстанаўленні і расследаванні злачынстваў нямецка-фашысцкіх захопнікаў і іх саўдзельнікаў на часова акупаванай савецкай тэрыторыі, БССР страціла за гады вайны больш за палову свайго нацыянальнага багацця. Прамую шкоду, прычыненую германскімі захопнікамі народнай гаспадарцы Беларусі склаў 75 млрд. руб. (у цэнах 1941 г.) амаль 3 млн. чалавек (каля 34 працэнтаў даваеннага насельніцтва) былі пазбаўленыя жылля. Самымі цяжкімі з усіх былі людскія страты. Па дадзеных СНК БССР з Беларусі ў Германію было сагнана 399 474 чалавекі. За гады вайны Рэспубліка страціла кожнага трэцяга свайго жыхара.
20 лістапада 1945 года вышэйшыя дзяржаўныя і ваенныя дзеячы фашысцкай Германіі паўсталі перад Міжнародным Ваенным трыбуналам у Нюрнбергу. Значнае месца ў абвінавачванні фашызму займалі матэрыялы і дакументы аб злачынствах, учыненых фашыстамі на тэрыторыі Беларусі.